تجمع فلزات سنگین در بافت های ماهیچه، آبشش و کبد پنج گونه ماهی تجاری هندیجان (خلیج فارس)

چکیده گسترش روزافزون شهر ها و صنایع در سواحل دریاها با افزایش انوع آلاینده های زیست محیطی در دریا ها همراه است. فلزات سنگین به سبب سمیت، پایداری و تجمع زیستی از خطرناکترین آلاینده های اکوسیستم های دریایی شناخته شده اند. ماهی در سطوح بالای غذایی دریایی قرار دارد و تجمع فلزات سنگین در آن سبب تهدید سلامت مصرف کنندگان از جمله انسان می شود. در این مطالعه تجمع فلزات سنگین در بافت های ماهیچه، آبشش و کبد پنج ماهی خوراکی و تجاری بیاح (liza abu)، شبه شوریده (johnius belangerii)، گوازیم (nemipterus japonicas)، شورت (sillago sihama) و کیجار (saurida tumbil) منطقه بحرکان واقع در شمال خلیج فارس در محدوده شهرستان هندیجان بررسی شد. ماهیان مورد مطالعه از محل جمع آوری صید از صیدگاه بحرکان به طور تصادفی انتخاب شدند. بافت های ماهیچه، آبشش و کبد برداشت شده و پس از خشک شدن با استفاده از اسید نیتریک غلیظ هضم شده به حجم رسانده و غلظت فلزات سنگین درآنها توسط دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد غلظت فلزات سنگین آهن، روی، مس، منگنز، نیکل در بافت ماهیچه ماهیان این پژوهش به ترتیب در گستره 44/85-77/57 ، 27/52-09/35، 50/2-02/1، 04/3-80/1 و 58/4-50/2 میکرو گرم برگرم وزن خشک قرار دارد. همچنین غلظت فلزات سرب، کادمیوم و کروم در این بافت پایین تر از حد تشخیص دستگاه قرار داشت غلظت کادمیوم نیز در آبشش کمتر از حد تشخیص دستگاه بود در حالیکه بدلیل غلظت بسیار ناچیز فلزکروم در هیچ یک از بافت ها قابل اندازه گیری نبود. در مقایسه بافت های مختلف، کبد و آبشش تجمع بیشتری را نسبت به ماهیچه در خود نشان داد. غلظت فلزات سنگین در هرماهی منحصر بفرد بود و تجمع زیستی اختلاف معناداری را نشان داد (05/0>p)که نشانگر اختلاف گونه های مختلف در تجمع دادن این آلاینده ها میباشد. در هر گونه تجمع فلزات سنگین در میان بافت های مختلف اختلاف معناداری را نشان داد. در مجموع، در ماهی های دمرسال شبه شوریده، گوازیم، شورت و کیجار بافت کبد و در ماهی پلاژیک بیاح بافت آبشش بیشترین تجمع فلزات سنگین را نشان دادند. براساس نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین تجمع فلزات سنگین در بافت ماهیچه، با وزن و طول ماهی های مختلف، میان تجمع فلز نیکل با وزن ماهی گوازیم رابطه معناداری وجود داشت حال آنکه در سایر گونه ها و برای سایر فلزات چنین همبستگی دیده نشد. مقایسه غلظت فلزات سنگین در بافت ماهیچه ماهیان مختلف در مقایسه با استاندارد های بین المللی who، fao، maff، nhmrc وusfda نشان دهنده اطمینان ازسلامت آنها برای مصرف کنندگان بود. مقدار دریافت روزانه (edi) و مقدار دریافت هفتگی (ewi)، کمتر از استاندارد های تعریف شده بین المللی و بی خطر بودند. برآورد سیبل خطر نیز نشان دهنده ایمن بودن مصرف این ماهیان است (1>hq). کلمات کلیدی: تجمع زیستی، فلزات سنگین، ماهی، بحرکان، سلامت غذای دریایی